De opkomst van dynamische energieprijzen
door Joost van Hoenselaar
Sinds de energiecrisis is er in Nederland meer aandacht gekomen voor een relatief nieuw type energiecontract, te weten het energiecontract met dynamische energieprijzen.
In onderstaand artikel gaan we dieper in op een aantal gerelateerde onderwerpen. Ook beantwoorden we veel gestelde vragen omtrent dynamische energieprijzen.
Wat zijn dynamische energieprijzen?
Voorheen kenden we vaste prijzen (voor 1, 2, 3 en zelfs 5 jaar) en variabele prijzen (meestal wijzigden de prijzen hiervan elk halfjaar, tegenwoordig nog wel vaker). De dynamische energieprijzen wijzigen net zo vaak als de day-ahead prijzen op de groothandelsmarkten (uurprijzen op EPEX voor elektriciteit en dagprijzen op de TTF voor gas). Sinds halverwege december zijn de day-ahead prijzen aan het dalen en de aandacht vanuit de media gaat nu nog meer uit naar leveranciers met dynamische prijzen, want diens klanten profiteren direct van de lagere groothandelsprijzen. Klanten die actief inspelen op de handelsprijzen (vooral de verschillen gedurende de dag en gedurende de week) kunnen nog meer profiteren van schommelingen. Met dynamische prijzen krijgen klanten ook meer grip over het eigen elektriciteitsverbruik en de bijbehorende kosten.
Zijn dynamische energieprijzen eigenlijk nieuw?
Dynamische energieprijzen lijken nieuw te zijn, maar ze bestaan al jaren. In 2014 is in Spanje een gereguleerd dynamisch energieprijs contract geïntroduceerd als het standaard leveringscontract voor kleinverbruikers. De vorm van contract is wel geëvolueerd in de loop van de tijd. Sinds halverwege 2021 is er geen sprake meer van fluctuaties per uur, maar is de dag onderverdeeld in enkele prijszones (zie onderstaand). De hoogte van de prijzen wordt wel beïnvloedt door de groothandelsprijzen. Hierdoor lijkt het op een variant van dynamische energieprijzen en het ouderwetse dag/nachttarief. Op het hoogtepunt had 60% van de Spaanse consumenten dit type contract, maar op dit moment is het teruggezakt naar minder dan 40%. Buiten de energiemarkt bestaan dynamische prijzen al veel langer en ook in meer vormen. Denk aan de prijsvorming bij onder andere luchtvaartmaatschappijen, reisbureaus, hotels, Airbnb en Uber. Energie wordt gezien als eerste levensbehoefte en om die reden zullen bepaalde extreme vormen van dynamische prijzen niet zomaar worden toegestaan (“surge pricing” zoals bij Uber zal hieronder vallen).
Vormen van dynamische energieprijzen en de toepassing ervan
Dynamische energieprijzen in Nederland zijn gebaseerd op day-ahead spot prijzen, maar er bestaan ook nog andere vormen van dynamische prijzen. Dit zijn onder andere:
- Critical Peak pricing: deze prijs kan een beperkt aantal dagen per jaar heel hoog zijn, maar de rest van het jaar zijn de prijzen een stuk lager. In Frankrijk bestaat een dergelijke prijsstelling. Het optreden van hoge prijzen moet wel een dag van tevoren worden aangekondigd.
- Time-of-Use pricing: deze prijs varieert op de tijd waarop het verbruik plaatsvindt. Dit kan het traditionele dag/nachttarief zijn, maar kan ook meerdere periodes kennen. De periodes kunnen uren beslaan, maar zelfs ook seizoenen. Onder invloed van de day-ahead kunnen periodes zelfs variëren.
- Real Time pricing: groothandelsprijzen worden direct doorberekend aan verbruikers.
- Peak Time Rebate pricing: er kan een korting verdiend worden indien verbruik verlaagd wordt. Hiermee wordt geanticipeerd op een verwacht tekort aan productie, maar het kan ook in het kader zijn van bijvoorbeeld een landelijk bespaarprogramma (als een soort van gamification). Afgelopen 24 januari is in Engeland een voorbeeld geweest van Peak Time Rebate pricing. Hierbij is gevraagd om tussen 16.30 – 18.00 het verbruik te verlagen. Hiermee kon een krediet worden verdiend dat uitbetaald gaat worden op de eerstvolgende factuur. In California kan geparticipeerd worden in een Emergency Load Reduction Program waarmee de stabiliteit van het net geborgd kan worden door. Partijen zoals Tesla doen hieraan mee door het inzetten van thuisbatterijen (op 9-9-2022 was alleen al vanuit Tesla hierdoor 31MW beschikbaar).
Hieronder een overzicht van enkele vormen van dynamische energieprijzen en belangrijkste kenmerken ervan (afkomstig uit EURELECTRIC position paper: “Dynamic pricing in elektricity supply”).
Lopen klanten met dynamische prijzen risico’s?
Er zit natuurlijk ook een keerzijde aan de medaille (voor zowel de klanten als leveranciers). De risico’s van de groothandelsmarkt werden voorheen volledig gedragen door de energieleveranciers en een deel van deze risico’s is nu verplaatst naar de klanten. Fluctuaties op de groothandelsmarkt komen veel sneller terecht bij de klanten en om die reden is het hebben van een financiële buffer sterk aan te bevelen. Er wordt ook gewaarschuwd voor negatieve uurprijzen. Het optreden van negatieve uur prijzen in Nederland valt tot nu toe erg mee. In 2022 kwamen de meeste negatieve uurprijzen voor in het weekend en dat zijn momenten waarop klanten makkelijker kunnen inspelen dan doordeweeks (tijdens kantooruren). Laden van elektrische auto’s en gebruikmaken van huishoudelijke apparaten kan op die momenten zelfs relatief veel geld opleveren.
Lopen leveranciers geen risico?
De leveranciers zijn niet gevrijwaard van risico’s. Ze besteden vaak de handel op de markten uit aan gespecialiseerde afdelingen of externe partijen. Deze partijen dekken zich in tegen financiële risico’s en vereisen onder andere financiële garanties, vooruitbetalingen, bijstortingen en korte betaaltermijnen. Betalingsverplichtingen aan handelspartijen kunnen niet direct worden afgewenteld aan klanten en hiervoor zijn financiële buffers bij leveranciers ook nog noodzakelijk.
Met slimme meetdata komen inkoop en verkoop wel dichter bij elkaar
Inkoop is bij dynamische prijzen niet gelijk aan verkoop. Dit is natuurlijk ook niet zo bij vaste en variabele prijzen, maar dat mag duidelijk zijn. De inkoop vindt net als bij andere producten primair plaats op voorhand. Een dag voor de daadwerkelijke afname van elektriciteit moeten afnameprognoses worden afgegeven en een dag na de afname worden daadwerkelijke afgenomen volumes toegewezen. Het zo goed mogelijk benaderen van de prognoses is mogelijk als de handelspartijen beschikken over nauwkeuriger verbruikspatronen van eindafnemers. Eindafnemers, die hebben gekozen voor dynamische prijzen, geven toestemming om verbruiksdata te delen met de handelspartijen. Het voordeel van deze methodiek is dat verschuivingseffecten van verbruiken door eindafnemers makkelijker zichtbaar worden (indien klanten hun verbruik verschuiven naar de goedkope momenten).
Demping van fluctuaties voor klanten
Veel leveranciers met dynamische prijzen hebben er toch nog voor gekozen om te werken met voorschotten in combinatie met jaarafrekeningen. Voorfinanciering door leveranciers van de zogeheten badkuip bij gas (en in mindere mate bij elektriciteit) zal veelal dus wel degelijk moeten plaatsvinden. Enkele leveranciers hebben gekozen voor maandelijkse afrekeningen en hierdoor worden nog meer risico’s verlegd naar de klant. Dit hoeft geen probleem te zijn. Een voorbeeld hiervan is de Zweedse markt waar al jarenlang een onderscheid wordt gemaakt in de periodieke facturatie. Minder kapitaalkrachtige klanten krijgen voorschotten in combinatie met een jaarfactuur (dit wordt bepaald aan de hand van het jaarverbruik van de klant), maar hoe hoger het jaarverbruik wordt des te sneller de periodieke factuur betaald moet worden (van jaarvoorschot gaat het naar kwartaalvoorschot en uiteindelijk naar maandafrekening).
Wat gaat de toekomst brengen?
Gezien de ontwikkelingen in Nederland zoals de congestie op het elektriciteitsnet, maar ook ontwikkelingen vanuit Europa waarbij energieleveranciers in alle lidstaten verplicht worden om contracten aan te gaan bieden met dynamische elektriciteitsprijzen (dus geen verplichting voor gas), krijgen dynamische energieprijzen een vaste plek in het Nederlandse energieproduct aanbod. Nederland heeft deze Europese verplichting nog niet geïmplementeerd, maar de aanstaande Energiewet zorgt hier wel voor.
Wil je meer weten over ontwikkelingen binnen de dynamische wereld van energie? Lees hier deel een van de verwachte ontwikkelingen voor 2023.
Neem ook vooral contact met ons op indien er vragen zijn over een specifiek onderwerp!
Dit stuk is op persoonlijke titel geschreven door Joost van Hoenselaar, Business Consultant bij Het ConsultancyHuis.
Gerelateerde nieuwsberichten
Samenwerken?
Een verandertraject, een nieuw IT-systeem of een andere uitdaging? Ontdek hier hoe we jouw organisatie kunnen helpen.
Werken bij ons?
Zoek je een nieuwe uitdaging? Ontdek de voordelen van Het ConsultancyHuis voor jou als consultant.
